સરકારી કર્મચારીઓને ChatGPT અને Deepseekનો ઉપયોગ કરવા પર પ્રતિબંધ, કેન્દ્ર સરકારે પરિપત્ર કર્યો જાહેર

ભારતના નાણા મંત્રાલયે સત્તાવાર સરકારી ઉપકરણો પર ચેટજીપીટી અને ડીપસીક જેવા એઆઈ ટૂલ્સ અને એપ્લિકેશન્સના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકતો આદેશ જારી કર્યો છે. 29 જાન્યુઆરી, 2025 ના રોજ જારી કરાયેલ આ પરિપત્રનો હેતુ સંવેદનશીલ સરકારી ડેટાને સંભવિત સાયબર જોખમોથી સુરક્ષિત કરવાનો છે.

સરકારે AI ટૂલ્સ પર પ્રતિબંધ કેમ મૂક્યો?

આ આદેશ પર સંયુક્ત સચિવ પ્રદીપ કુમાર સિંહ દ્વારા હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા છે અને તેમાં જણાવાયું છે કે AI-આધારિત એપ્લિકેશનો સરકારી સિસ્ટમો માટે સુરક્ષા જોખમો પેદા કરી શકે છે. જેને ધ્યાનમાં રાખીને, મંત્રાલયે તમામ કર્મચારીઓને સત્તાવાર ઉપકરણો પર આવા સાધનોનો ઉપયોગ કરવાનું ટાળવાની સલાહ આપી છે. નાણા સચિવની મંજૂરી બાદ આ નિર્દેશ મહેસૂલ, આર્થિક બાબતો, ખર્ચ, જાહેર સાહસો, DIPAM અને નાણાકીય સેવાઓ જેવા મુખ્ય સરકારી વિભાગોને મોકલવામાં આવ્યો છે.

AI ટૂલ્સને પ્રતિબંધિત કરવાનો વૈશ્વિક વલણ

વિશ્વભરમાં AI ટૂલ્સ અંગે સુરક્ષા ચિંતાઓ વધી રહી છે. ઘણી સરકારો અને ખાનગી કંપનીઓ સંવેદનશીલ ડેટાને સુરક્ષિત રાખવા માટે AI ટૂલ્સના ઉપયોગને મર્યાદિત કરી રહી છે. ચેટજીપીટી જેવા એઆઈ મોડેલ્સ, બાહ્ય સર્વર પર વપરાશકર્તા ડેટા પર પ્રક્રિયા કરે છે, જેનાથી તેઓ ડેટા લીક અને અનધિકૃત ઍક્સેસ માટે સંવેદનશીલ બને છે. ઘણી વૈશ્વિક કંપનીઓએ ગુપ્ત ડેટા સુરક્ષિત રાખવા માટે AI ટૂલ્સના ઉપયોગ પર પણ પ્રતિબંધ મૂક્યો છે.

શું આ પ્રતિબંધ વ્યક્તિગત ઉપકરણો પર પણ લાગુ પડશે?

આ સરકારી આદેશમાં કર્મચારીઓ તેમના અંગત ઉપકરણો પર AI ટૂલ્સનો ઉપયોગ કરી શકે છે કે કેમ તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું નથી. જોકે, આ પગલું સૂચવે છે કે સરકાર AI પ્રત્યે સાવધ વલણ અપનાવતી વખતે ડેટા સુરક્ષાને પ્રાથમિકતા આપી રહી છે.ભવિષ્યમાં સરકાર AI ના ઉપયોગ માટે કોઈ સ્પષ્ટ નીતિ બનાવી શકશે કે કેમ તે હજુ પણ અનિશ્ચિત છે. હાલ પૂરતું, નાણા મંત્રાલયના કર્મચારીઓએ તેમના સત્તાવાર કામ માટે પરંપરાગત પદ્ધતિઓ પર આધાર રાખવો પડશે.

AI ટૂલ્સ પર પ્રતિબંધ મૂકવાના મુખ્ય કારણો

ડેટા લીક થવાનું જોખમ

ચેટજીપીટી અને ડીપસીક જેવા એઆઈ ટૂલ્સ બાહ્ય સર્વર પર વપરાશકર્તા દ્વારા ઇનપુટ કરેલા ડેટાની પ્રક્રિયા કરે છે. જો સરકારી કર્મચારીઓ આ સાધનો પર સંવેદનશીલ ડેટા દાખલ કરે છે, તો તે સંગ્રહિત અથવા ઍક્સેસ થઈ શકે છે, અને તેનો દુરુપયોગ થવાની શક્યતા હોઈ શકે છે. સરકારી વિભાગો ગુપ્ત નાણાકીય ડેટા, નીતિ ડ્રાફ્ટ અને આંતરિક સંદેશાવ્યવહારનું સંચાલન કરે છે. અજાણતાં ડેટા લીક થવાથી પણ ગંભીર સુરક્ષા જોખમો ઉભા થઈ શકે છે.

મોડેલ પર નિયંત્રણનો અભાવ

સરકારો પરંપરાગત સોફ્ટવેરને નિયંત્રિત કરી શકે છે, પરંતુ AI ટૂલ્સ ક્લાઉડ-આધારિત છે અને ખાનગી કંપનીઓની માલિકીના છે. ઉદાહરણ તરીકે, ChatGPT OpenAI ની માલિકીની છે અને સરકાર પાસે તે ડેટા કેવી રીતે પ્રોસેસ અને સ્ટોર કરે છે તે જાણવાનો કોઈ રસ્તો નથી. આનાથી વિદેશી હસ્તક્ષેપ અને સાયબર હુમલાનું જોખમ વધી શકે છે.

ડેટા સુરક્ષા કાયદાઓનું પાલન

ભારત ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન (DPDP) એક્ટ, 2023 જેવા કડક ડેટા ગોપનીયતા કાયદાઓ પર કામ કરી રહ્યું છે. નિયમો વિના AI ટૂલ્સનો ઉપયોગ ડેટા સુરક્ષા નીતિઓનું ઉલ્લંઘન કરી શકે છે. આનાથી સરકારી સિસ્ટમો સાયબર જોખમો માટે સંવેદનશીલ બની શકે છે.

સરકારનું આ પગલું સરકારી ડેટાની સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવા માટે લેવામાં આવ્યું છે. જોકે, ભવિષ્યમાં AI ટૂલ્સના ઉપયોગ માટે કોઈ નિયમનકારી નીતિ બનાવવામાં આવશે કે કેમ તે સ્પષ્ટ નથી. હાલ પૂરતું, નાણા મંત્રાલયના અધિકારીઓને સંવેદનશીલ ડેટાની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે પરંપરાગત પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને કામ કરવાની સલાહ આપવામાં આવી છે.