અનામત પર સુપ્રીમ કોર્ટનો મહત્વનો ચુકાદો, SC-ST માટે બનાવી શકાશે સબકેટેગરી, 2004નો ચુકાદો પલટાયો

અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ માટે અનામત મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટે મોટો નિર્ણય સંભળાવ્યો છે. કોર્ટે કહ્યું કે અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ વચ્ચે પેટા-શ્રેણીઓ બનાવી શકાય છે. સુપ્રીમ કોર્ટની સાત સભ્યોની બંધારણીય બેન્ચે 6/1 દ્વારા આ નિર્ણય આપ્યો હતો. CJI ચંદ્રચુડ સહિત 6 ન્યાયાધીશોએ સમર્થન દર્શાવ્યું હતું, જ્યારે જસ્ટિસ બેલા ત્રિવેદી તેની સાથે અસહમત હતા.

સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું, 'જોકે, અનામત હોવા છતાં, નીચલા વર્ગના લોકોને તેમનો વ્યવસાય છોડવો મુશ્કેલ લાગે છે. આ પેટા-શ્રેણીનો આધાર એ છે કે મોટા જૂથમાંથી એક જૂથ વધુ ભેદભાવનો સામનો કરે છે.

CJI ચંદ્રચુડે નિર્ણયમાં શું કહ્યું?

ચુકાદો આપતી વખતે CJI ચંદ્રચુડે કહ્યું, મોટાભાગના લોકોએ EV ચિન્નૈયાના અભિપ્રાયને નકારી કાઢ્યો છે અને માને છે કે પેટા-કેટેગરીઝ (ક્વોટાની અંદર ક્વોટા) માન્ય છે. જસ્ટિસ બેલા ત્રિવેદીએ આ અંગે અસંમતિ વ્યક્ત કરી છે.

આદેશ જાહેર કરતી વખતે, CJIએ કહ્યું, 'SC/ST કેટેગરીના લોકો ઘણીવાર પ્રણાલીગત ભેદભાવને કારણે આગળ વધી શકતા નથી. વર્ગ જે સંઘર્ષનો સામનો કરે છે તે નિમ્ન ગ્રેડમાં મળેલા પ્રતિનિધિત્વ સાથે સમાપ્ત થતો નથી.

7 જજોની આ બંધારણીય બેંચમાં સામેલ જસ્ટિસ બીઆર ગવઈએ કહ્યું કે તેમણે સામાજિક લોકશાહીની જરૂરિયાત પર બીઆર આંબેડકરના ભાષણને ટાંક્યું. જસ્ટિસ ગવઈએ કહ્યું કે પછાત સમુદાયોને પ્રાધાન્ય આપવું એ રાજ્યની ફરજ છે, અનુસૂચિત જાતિ/અનુસૂચિત જનજાતિ વર્ગમાંથી માત્ર થોડા લોકો જ અનામતનો લાભ ઉઠાવી રહ્યા છે.

સુપ્રીમ કોર્ટના આ નિર્ણયે 2004માં આપેલા 5 જજોના નિર્ણયને પલટી નાખ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે તેના 2004ના નિર્ણયમાં કહ્યું હતું કે અનામત આપવા માટે રાજ્યોને અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિને પેટા-શ્રેણીઓમાં વિભાજીત કરવાનો અધિકાર નથી. જો કે હવે સુપ્રીમ કોર્ટની બંધારણીય બેંચના આ નિર્ણયનો અર્થ એ થશે કે રાજ્ય સરકારોને અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિમાં પેટા-શ્રેણી બનાવવાનો અધિકાર રહેશે.